Europa Centraal #1

Welkom bij deze eerste aflevering van Europa Centraal. U ontvangt deze nieuwsbrief eenmalig, omdat u geabonneerd bent op mijn nieuwsbrief over de Franse Politiek. Wilt u op de hoogte blijven van alles wat er in Europa gebeurt en ook de volgende edities van Europa Centraal ontvangen? Dat kan voor slechts twee euro per maand. Lid worden kan hier.

Deze week: Nog een jaar tot Brexit — Solidariteit met VK op aarde, maar niet in de ruimte — Spaanse crisis in impasse — Vriendjespolitiek in Brussel — Spanningen tussen Griekenland en Turkije —  Einde geoblokkade

Premier Theresa May luidde het laatste Europese jaar van haar onderdanen donderdag in met een ‘countdown tour’. Ze reisde naar de vier landen van het (nu nog) Verenigd Koninkrijk. Ze pleitte voor “nationale eenheid”. Geen enkel probleem, het wordt zelfs “glorious”, schreef Boris Johnson. Toch wil de flamboyante Minister van Buitenlandse Zaken niet helemaal afdrijven van Europa. Hij stelde onlangs nog voor een brug te bouwen tussen het Britse eiland en het Franse vasteland. En waarom ook niet? Johnson en zijn regering nemen het immers niet zo nauw met loze toezeggingen. The Guardian zette elf van deze gebroken Brexitbeloften op een rijtje. Een daarvan was dat er na Brexit geen geld meer naar ‘Europa’ zou gaan. Dat blijkt iets anders in elkaar te zitten: Tot eind 2028 betaalt het VK in ieder geval nog zo'n 40 miljard euro aan de voormalige clubgenoten, en daarna lopen de betalingen door tot zeker 2064…

Vooralsnog zullen er eerst bruggen gebouwd moeten worden in eigen land. Bijna twee jaar na het referendum zijn de Britten nog steeds verdeeld over de vraag of hun land wel of niet uit de EU moet. 

Zo'n 45 procent denkt nu dat vertrek een slecht idee is, maar 42 procent staat nog steeds achter Brexit. Bloomberg maakte een mooie serie portretten van de inwoners van het gespleten land.

Een groep ‘Remainers’, de kiezers die in de EU willen blijven, begon deze week een campagne voor een nieuw referendum. Ze hebben nog een sprankje hoop: Volgens de voormalige hoogste jurist van de EU is heeft Groot-Brittannië juridisch gezien nog steeds de mogelijkheid om de artikel 50 procedure stop te zetten. Ook zijn er vermoedens dat het ‘Vote Leave’-kamp de boel heeft opgelicht. Is er dan een masterplan om de hele boel nog te stoppen? Politico denkt van wel.

Een van de grootste knelpunten in de Brexit-onderhandelingen is de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Die is nu zo goed als onzichtbaar, maar bij uittreding van het VK wordt dit een ‘harde’, fysieke buitengrens van de Europese Unie, met grensposten en controles.

Bijna dertig jaar lang was het Ierse eiland verscheurd door de oorlog tussen de nationalisten (katholieken) en de unionisten (protestanten). Door The Troubles, zoals de confrontaties heetten, vielen meer dan 3.500 dodelijke slachtoffers. Het was het bloedigste Engelse conflict sinds WO2. Met het Goedevrijdagakkoord (GVA) van 10 april 1998, nu bijna twintig jaar geleden, kwam het conflict ten einde. Nu bestaat de vrees dat een nieuwe ‘harde’ grens een einde maakt aan de vreedzame, maar breekbare toestand. Volgens The Economist onderschat Londen de schade die Brexit gaat toebrengen aan Noord-Ierland. “Belfast is het kind van een bittere scheiding,” schrijft het weekblad. Niemand lijkt een idee te hebben hoe de situatie er op 30 maart 2019 uit gaat zien. Er moet dus de komende elf maanden hoe dan ook een creatieve oplossing gevonden worden.

Voor meer achtergrond over deze grenskwestie: zie deze paper van Durham University. Vragen en feiten over de Ierse grens staan op deze website.

Voor we echt van het VK af zijn, is er nog een overgangsfase tot eind 2020. In die tijd blijven de Engelsen wel lid van de douane-unie en de interne markt, maar doen ze niet meer mee aan de besluitvorming. De 27 achterblijvers bereiden zich zo goed en zo kwaad als het kan voor op hun isolement. Met slechts 363 dagen te gaan, heerst vooral de onzekerheid. De Nederlandse regering sluit een cliff-edge scenario, dat wil zeggen een vertrek zonder akkoord, niet uit. Volgens ondernemersorganisatie VNO-NCW is er kans op chaos. Vorige maand zei het Havenbedrijf Rotterdam al te vrezen voor een “slecht uitpakkende Brexit”. Wat er ook gebeurt, ook na Brexit is er nog steeds leven voor de EU.

Na het vertrek van de Britten zou Nederland de vrijgekomen plek van liberale herrieschopper kunnen innemen. Maar tot nu toe valt er weinig te klagen. De Brexit heeft vooralsnog positieve gevolgen voor het Europese vasteland. Zo begint over precies een jaar de verhuizing van het medicijnagentschap EMA, dat van de bruisende Canary Wharf naar een tijdelijk kantoor in het naargeestige Sloterdijk gaat. Dan was er ook nog het nieuws dat het Frans-Nederlandse bedrijf Gemalto de nieuwe blauwe post-Brexit paspoorten gaat maken voor Groot-Brittannië. En daar zal het niet bij blijven, hoopt Mark Rutte: “WE are open for business”. 

Ondertussen proberen ook andere steden en regio’s op het Europese vasteland een slaatje te slaan uit de Brexodus. Frankfurt lijkt vooralsnog de meeste bankiers uit de City te trekken. In de Dordogne, waar veel Britse pensionado’s wonen, doen makelaars sinds het referendum in 2016 uitstekende zaken, terwijl het Parijse zakendistrict La Défense donderdag een campagne [PDF] lanceerde om Britse bedrijven te verleiden zich te vestigen in de betonnen wijk.

Theresa May merkte deze week dat het toch wel handig is om lid te zijn van de EU. Een groot aantal Europese lidstaten (waaronder Nederland) besloot uit solidariteit met de poging tot vergiftiging in het lommerrijke Salisbury Russische diplomaten uit te zetten. Weliswaar waren niet alle Europese landen eensgezind, maar de affaire toont aan hoe absurd de Brexit is in de huidige geopolitieke verhoudingen. Rusland antwoordde door eveneens een groot aantal diplomaten uit de betrokken landen uit te wijzen. Volgens de Russische ambassadeur in Londen zitten de Britse geheime diensten achter de moordpoging. Dat zei hij vandaag in een interview op de pro-Kremlinzender NTR.

De solidariteit tussen de EU en haar toekomstige Brex reikt niet tot in de hemel: Brussel gooide het VK deze week uit Galileo. Dit Europese alternatief voor het Amerikaanse GPS is sinds eind 2016 operationeel en heeft al meer dan 100 miljoen ‘gebruikers’ (=aangesloten apparaten). De Britten zijn niet meer welkom bij de meest geheime en waardevolle delen van het 13 miljard euro kostende project, ook al namen ze van dat bedrag 12 procent voor hun rekening. 

Eerder dit jaar werd al besloten een controlecentrum van Galileo te verplaatsen van Swanwick (Zuid-Engeland) naar een voorstad van Madrid. Downing Street (en de tabloidpers) is woedend over de uitsluiting. Sommige Britse ministers zouden nu het systeem willen saboteren door grondstations uit te schakelen.

De benoeming van topambtenaar Martin Selmayr tot Secretaris-Generaal van de Europese Commissie, houdt Brussel en andere Europese hoofdsteden al een paar weken in beroering. Uit vakkundig graafwerk van mijn Franse confrère Jean Quatremer bleek dat zijn promotie tot hoogste ambtenaar op 21 februari j.l. razendsnel (een paar minuten) en met een unieke procedure had plaatsgevonden.

Selmayr wordt soms omschreven als de machtigste bureaucraat uit de Europeese geschiedenis en soms als de Rasputin van Brussel. Hij zegt zelf dat de 28 lidstaten vier weken voor zijn benoeming hun akkoord hebben gegeven. De Commissie houdt voet bij stuk. Juncker dreigde vorige week theatraal zelf op te stappen als Selmayr het veld moest ruimen.

Het Europees Parlement was not amused door het gebrek aan transparantie en een benoeming die ruikt naar vriendjespolitiek. Na alle ophef stelde de Europarlementariërs donderdag een redelijk brave ontwerpresolutie op. Daarin staat dat de benoeming veel weg had van een ‘politiek-administratieve coup’ (een woordkeuze van de Nederlandse Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy), maar dat de regels gevolgd zijn. Wel hadden de Europarlementariërs nog 61 vragen voor Commissaris Günther Oettinger, die met zijn optreden in de Begrotingscommissie ergernis en hoongelach wekte.

Alle ophef over de benoeming is koren op de molen van eurosceptici. Selmayr omschrijft zichzelf als een toegewijd Europeaan, maar het ‘Berlaymonster’ heeft de reputatie van de Europese instellingen geen dienst bewezen.

De spanningen tussen Griekenland en Turkije zijn de laatste weken opgelopen. Beide landen zijn NAVO-bondgenoten, maar staan regelmatig briesend tegenover elkaar. Eerder deze maand werden twee Griekse soldaten door de Turken opgepakt, omdat ze de Turkse grens waren overgestoken. “Per ongeluk”, zegt Griekenland. Daarnaast beschuldigt Athene de buren er van in februari opzettelijk een schip geramd te hebben van de Griekse kustwacht bij de betwist eilandjes Imia/Kardak. Ook mengt Turkije zich in Cypriotische gasboringen in de Middellandse Zee.

De Grieken zijn niet het enige Turkse doelwit. Ook Bulgarije en Frankrijk konden deze week op de toorn van Erdoğan rekenen. Desondanks wil Turkije nog steeds volwaardig lid worden van de Europese Unie, zo zei de president deze week op de top tussen zijn land en de EU. “Een illusie”, antwoordde de Nederlandse Europarlementariër Kati Piri vanmorgen in het programma Buitenhof.

Vandaag is het precies een half jaar geleden dat Catalonië een (illegaal) referendum organiseerde over de vraag of de regio onafhankelijk moest worden van Spanje. Zes maanden later is de crisis in Spanje nog steeds niet opgelost. Het conflict ging vorige week een nieuwe fase in met de arrestatie van de Catalaanse ‘president’ Carlos Puigdemont in Duitsland. Hij was onderweg van Finland naar Brussel, waar hij sinds november in een hotel verbleef. De Duitse advocaten van Puigdemont hebben de Duitse regering opgeroepen uitlevering te verhinderen. Ook een meerderheid van de Duitsers wijst uitwijzing af. De eerste bezoeker die Puigdemont in zijn cel in Neumünster kreeg was Bernd Lucke, Europarlementariër en oprichter van de extreemrechtse AfD. Met zulke vrienden…

In totaal worden nu 25 Catalaanse politici verdacht van zaken als rebellie, ongehoorzaamheid en andere misdrijven tegen de Spaanse staat. Sommigen van hen zijn net als Puigdemont uitgeweken naar andere landen. Zwitserland weigerde deze week Anna Gabriel aan Spanje uit te leveren. Dit Catalaanse parlementslid is een uitgesproken voorstander van onafhankelijkheid. Ze moest voor het Spaanse Hooggerechtshof verschijnen, maar vertrok naar Zwitserland.

Wie de draad kwijt is in de ruzie tussen Catalonië en de regering in Madrid, kan ik The Struggle for Cataliona van Raphael Minder aanraden. De correspondent in Spanje en Portugal van de New York Times interviewde honderden mensen. Hij schreef een evenwichtig en boeiend boek over heden en verleden van de Catalaanse onafhankelijkheidsambities.

De groeiende spanning tussen Europa en buurman Rusland leidt er toe dat de roep om Europese defensiesamenwerking groter wordt. Er zijn veel grote en kleine problemen op te lossen. Een kleine bloemlezing: De Duitse luchtmacht is niet meer in te zetten, het materieel van de Europese legers is niet op elkaar afgestemd en Spaanse soldaten zijn te dik. Nederland beloofde deze week weer te gaan investeren in de strijdkrachten (ook al gaat dat niet veel helpen). Ook andere landen willen hun defensiebegroting verhogen. Als al het nieuwe materiaal er eindelijk is, en er breekt een conflict uit, dan moet dat materiaal wel naar het front kunnen komen. Dat klinkt logisch, maar veel Europese wegen, bruggen en tunnels zijn nu niet berekend op zwaar militair materieel. Ook krijgen militairen die met hun materieel de interne Europese grenzen oversteken te maken met veel bureaucratie. Daar moet nu snel verandering in komen. De Europese Commissie presenteerde daarom een actieplan voor verbetering. Brussel schat dat er 500 miljard euro nodig is om de negen belangrijkste transportcorridors aan te passen, maar het is de vraag of neutrale landen als Oostenrijk en Ierland daar aan bij willen dragen.

Kijkbuisverslaafden kunnen vanaf vandaag (zondag) De Luizenmoeder en House of Cards gewoon tijdens hun vakantie bekijken. Vanaf nu hebben Europeanen overal in de EU toegang tot hun digitale abonnementen op diensten als Netflix en Spotify. Dat betekent dat naast blikken Hak en potten Pindakaas, nu ook films en series ‘meegenomen’ kunnen worden naar de Italiaanse kust of de Poolse camping. De nieuwe regel geldt ook voor de dienst NPO Start (v/h Uitzending Gemist). Voor de liefhebbers: het gaat om EU regulering 2017/1128.

In 2016 zagen 5.148.162 babies het licht in de EU. De Franse en Zweedse vrouwen waren het vruchtbaarst met respectievelijk 1,92 en 1,85 geboortes. Nederland scoort met 1,66 net boven het EU-gemiddelde (1,6). Spanje en Italië blijven met 1,34 geboortes flink achter. +++ Yanis Varoufakis, de kortstondige maar spraakmakende Griekse minister van Financiën, begint DiEM25. Met deze ‘democratische beweging’ wil hij volgend jaar meedoen aan de Europese Parlementsverkiezingen. +++ Elektronische sigaretten mogen in Griekenland niet meer in publieke ruimtes worden opgestoken. Oostenrijk besloot het roken van tabak in de horeca, ondanks grote publieke weerstand, juist opnieuw toe te staan. +++ Duizenden Moldovaren demonstreerden voor aansluiting met grote buurman en EU-lid Roemenië. Moldavië (iets kleiner dan Nederland, 3,5 miljoen inwoners) is het armste land van Europa. Toch ziet het Roemeense parlement de fusie wel zitten. +++ Franse bewapende douanebeambten zouden illegaal Italië zijn binnengekomen en daar een drugstest hebben uitgevoerd op een migrant. De Italiaanse politiek is woedend op het buurland, dat geen enkele solidariteit heeft met Italië en de instroom van vluchtelingen. De Franse ambassadeur in Rome is op het matje geroepen. Volgens Parijs was de aanwezigheid legaal. +++ De EU wil een onafhankelijk onderzoek naar de rellen in Gaza afgelopen vrijda, waarbij zeker 15 Palestijnen omkwamen. +++ Stakingsgolf: In Frankrijk staken vanaf maandagavond de spoorwegen. Er zijn ook stakingen bij supermarktketen Carrefour, bij Air France (3 en 7 april), bij de straatvegers, bij gas- en elektriciteitsbedrijven (tot juli) en bij de publieke televisie (4 april).  +++ Wie nog een bestemming zoekt voor dit paasvakantie: Krakow is de goedkoopste stad van Europa voor een weekendje uit, Amsterdam is het duurst. +++ In Ierland was het eergisteren met recht Goede Vrijdag: voor het eerst in bijna een eeuw waren de kroegen open op deze katholieke feestdag. Cheers!

Dank voor het lezen van deze nieuwsbrief. Wilt u ook de volgende nummers blijven ontvangen? Wordt dan lid! Voor slechts twee euro per maand krijgt u wekelijks het laatste nieuws over Europese zaken. Abonneren kan hier. Vragen of opmerkingen zijn welkom op eunews@devries.fr.