Europa Centraal #4

Een van de kwalificatierondes voor het Europees Kampioenschap ‘Wie is de leider van Europa’ of beter nog, ‘Wie is de Redder van het Westen’, vond afgelopen week plaats in Washington. De twee belangrijkste kandidaten zijn Emmanuel Macron en Angela Merkel. De Fransman nam in een opmerkelijke en handtastelijke sprint de leiding over van zijn Duitse concullega.

Macron en Trump konden niet van elkaar afblijven. Drie dagen lang werd er theatraal hand in hand gelopen, gezoend, en zelfs gegroomed. Is het een bromance of zijn de twee toch frenemies? Erg veel heeft Macron niet echt bereikt. Aan het eind zijn bezoek gaf hij toe dat Trump wat Iran betreft waarschijnlijk toch niet overstag gaat. De Franse President deed zich dan wel voor als leider van Europa, maar staat Europa eigenlijk achter Macron?

De twee plantten samen een boompje, maar Macron had zijn hielen nog niet gelicht of de Europese eik was al weer verdwenen. Net als alle andere vreemde elementen die de VS binnenkomen, werd de boom na het fotomoment in quarantaine geplaatst.

Twee dagen na Macrons vertrek landde Angela Merkel in Washington met een zware koffer die ze nog in Berlijn had staan. Het was haar tweede bezoek aan Donald Trump. Het contrast tussen de twee bezoeken van de Europese leiders aan Washington was groot. Merkel en Trump liggen elkaar niet en deden hun best hun verschillen te verbergen. Het twee uur durende tripje was beleefd, maar zeker geen doorslaand succes. De Washington Post omschreef Merkel vrijdag zelfs vernietigend als “Europa’s zwakste schakel” (kennelijk was Ruttes desastreuze ‘memodebat’ nog niet doorgedrongen tot de redactie in Washington, anders was die titel ongetwijfeld naar de Haagse politicus gegaan).

Het eerste concrete resultaat van de bezoeken van Macron en Merkel kwam vandaag. Trump besloot dat Europese (maar ook Mexicaanse en Canadese) bedrijven uitgezonderd blijven van nieuwe invoertarieven op staal en aluminium, in ieder geval nog tot 1 juni. Een handelsoorlog is daarmee nog even uitgesteld. De Europese Commissie is niet onder de indruk van de verlenging: “We onderhandelen niet onder bedreiging.” Eurocommissaris Oettinger zal er evenmin wakker van liggen. De VS produceren volgens hem niets dat de Europeanen willen kopen: “Er is geen enkele reden om een Amerikaanse auto naar Duitsland te halen.”

De huilende derde van Macrons staatsbezoek aan de VS is Groot-Brittannië. Het lijkt alsof Frankrijk de ‘speciale relatie’ die het VK sinds de Tweede Wereldoorlog met de VS had, wil kapen. Tot jaloezie van Theresa May, die probeerde terug te slaan. Ze kondigde aan dat Trump op 13 juli eindelijk naar Londen zal komen. Het wordt geen staatsbezoek, maar de Amerikaan gaat wel thee drinken bij Elizabeth II. Waarschijnlijk niet in Londen, want daar is hij “niet welkom”. De datum is opvallend: een dag later viert Frankrijk de nationale feestdag. Zou Macrons vriendje de Eurostar pakken en voor de tweede achtereenvolgende keer aanwezig zijn in Parijs?

Trump opent volgende maand de nieuwe Amerikaanse ambassade in Jeruzalem (West). Brussel veroordeelde dat besluit scherp. De EU-lidstaten erkennen Jerusalem niet als Israëls hoofdstad. Althans, in theorie. In de praktijk is Europese onderlinge solidariteit een concept dat zelden stand houdt. De leider van de Roemeense regeringspartij PSD kondigde aan dat de ambassade van zijn land ook naar Jeruzalem gaat. Hij werd direct teruggefloten door president Klaus Iohannis, die faliekant tegen is en nu wil dat de premier opstapt.

Een andere EU-lidstaat, Tsjechië, zei ook de ambassade te willen verplaatsen. Na druk van onder meer Frankrijk en Duitsland werd dat voornemen ingeslikt.

Abba komt weer bij elkaar, en dat is wel een goede, maar niet de enige reden om het over geld te hebben. Morgen (woensdag) krijgen we een idee van de nieuwe Europese Begroting, de eerste zonder het Verenigd Koninkrijk. Dan presenteert de Commissie het eerste voorstel voor het Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de periode 2021 tot en met 2027. De Britten laten een gat van 12 tot 14 miljard euro achter. De EC wil dat voor de helft opvullen door te bezuinigen, en voor de andere helft door een hogere bijdrage van de lidstaten. De verwachting is dat het het budget stijgt naar 1,13 à 1,18 procent van het Europese GDP (nu ongeveer een procent). De begroting voor 2018 bedraagt 160,1 miljard euro.

Ook al vragen de lidstaten steeds meer van ‘Europa’, onder andere op het gebied van immigratie, defensie en innovatie, de bereidheid om daarvoor te betalen is niet bij iedereen aanwezig. Wat er ook gepresenteerd gaat worden, het is aannemelijk dat Nederland op alle terreinen dwars gaat liggen. Oostenrijk, Zweden en Denemarken hebben evenmin trek een hogere bijdrage te leveren. 

Nederland wil daarnaast dat subsidies uit Europese fondsen voortaan afhankelijk worden van het respect voor de rechtsstaat in een land. Verschillende andere lidstaten, zoals Frankrijk, vinden dat ook een goed idee. Het is een middel om druk uit te voeren op Hongarije en Polen. De lidstaten, de Commissie en het Parlement zullen de komende maanden stevig onderhandelen, ongetwijfeld met het mes op tafel. Wilt u de onderhandelaars op weg helpen? Maak dan uw eigen Europese begroting op de webzijde van de VRT.

De nieuwe begroting komt op een moment dat de meeste EU-lidstaten uitstekende groeicijfers laten zien. Maar, I hate to spoil a party, de “euroboom“ lijkt voorbij. Volgens Mario Draghi van de Europese Centrale Bank verliezen de economische cijfers van de Eurozone de laatste maanden ‘momentum’. Het ondernemersvertrouwen in Italië, Frankrijk en Duitsland verminderde. Ook de Nederlandse inkoopmanagersindex daalde naar het laagste niveau in zes maanden.

Terwijl de groei in het westen van Europa lijkt te stagneren, gaat die in het oosten gestaag door. Tien jaar na het begin van de eurocrisis lijkt Europa nog lang niet gered…

Achttien media in vijftien landen sloegen de handen ineen voor het ‘Project Daphne’. Zij zetten daarmee het werk voort van Daphne Caruana Galizia, de Maltezer onderzoeksjournalist en anticorruptie-activist. Zij werd een half jaar geleden vermoord door een aanslag. Een paar dagen voor haar dood was ze naar eigen zeggen bedreigd door regeringspersonen. Deze week werden de eerste verhalen gepubliceerd, met enkele interessante onthullingen.

Door de aanslag daalde Malta 18 plaatsen naar de 65e plek op de jaarlijkse lijst van persvrijheid die deze week door Reporters Zonder Grenzen (RSF) gepresenteerd.

De top drie van meest vrije landen ter wereld wordt gevormd door Noorwegen, Zweden en Nederland, dat twee plaatsen stijgt. Wie denkt dat EU-lidmaatschap een garantie is voor persvrijheid komt echter bedrogen uit. Wereldwijd vond de grootste terugval in persvrijheid plaats op ons continent. Malta was niet de enige. Na de dubbele moord op onderzoeksjournalist Ján Kuciak en zijn verloofde, daalde Slowakije met tien plaatsen naar 27. Ook Spanje (31e, -2), Polen (58e, -4 plaatsen) en Hongarije (78e, -2) gingen achteruit. Bulgarije, de huidige voorzitter van de EU, is de slechtste van de klas. Het land daalde van de 109e naar de 111e plaats, vanwege “wijdverspreide corruptie”. Het kan gevaarlijk zijn om een journalist te zijn in Bulgarije. RSF is ook bezorgd over maatregelen die bijvoorbeeld in Frankrijk zijn aangekondigd in de strijd tegen nepnieuws. Ook de Europese Commissie wil maatregelen tegen fake news. Tot nu toe is Nederland de enige lidstaat die daar principieel bezwaar tegen maakt.

Mocht u enige waarde hechten aan vrije media: donderdag aanstaande (3 mei) is het Wereld Persvrijheidsdag.

Vijf Noord-Europese publieke omroepen binden de strijd aan met Netflix. Onder de naam ‘Nordic 12’ gaan ze jaarlijks samen twaalf televisieseries produceren. De makers van hitseries als ‘Broen/Bron’, ‘The Killing’ en ‘Borgen’ hebben een budget van 100 miljoen. Dat is peanuts vergeleken bij de acht miljard dollar die Netflix dit jaar aan content besteedt, maar misschien een eerste stap naar een echt Europees alternatief. 

Donderdag kwam Brussel met een voorstel om online aanbieders van video, zoals Netflix en Amazon Prime, te verplichten dertig procent van hun budget te besteden aan Europese (co-)producties. Eerder deze maand onthulde al Netflix tien nieuwe Europese projecten, waaronder de eerste Nederlandse Netflix-serie, die zich in de Gouden Eeuw zal afspelen. De 30-procentsregel zou de Europese film- en tv wereld een enorme impuls kunnen geven.

Gisteren stapte de Britse minister van Binnenlandse Zaken Amber Rudd op. Ze struikelde over de Windrush affaire (Hier een tijdlijn van het schandaal). De manier waarop Londen met inwoners uit het Gemenebest omgaat, is mogelijk een voorproefje van wat Europese burgers die in het VK wonen te wachten staat. Het vertrek van Rudd brengt de positie van premier Theresa May (nog meer) aan het wankelen. Gisteren zei de onderhandelaar van de EU, Michel Barnier, dat als er in juni geen concrete oplossing is voor de Ierse grens (zie Europa Centraal #1), er mogelijk geen Brexit-deal komt. Tot overmaat van ramp voor May namen de Lords gisteren ook een amendement aan dat het Parlement het laatste woord geeft over al dan niet uit de EU stappen. May beloofde vanmiddag (dinsdag) “een robuust antwoord” op deze nieuwe vernedering.

Nog 333 dagen te gaan tot de Brexit, maar niemand weet hoe de scheiding er uit gaat zien. Vanwege die onzekerheid schort de Rotterdamse haven de investeringen op. Europa’s grootste haven is nog lang niet klaar voor het vertrek. Zo lang echter niet duidelijk is welk handelsakkoord er met de Britten komt, gaat er in Rotterdam geen geld naar nieuwe faciliteiten.

Aan de overzijde maken ze evenmin haast. De BBC ontdekte dat er in Dover, de drukste passagiershaven ter wereld, sinds het Brexit-referendum nog geen enkele minister is langs geweest om het vertrek voor te bereiden. Gevreesd wordt voor permanente files van tientallen kilometers bij de havens aan de Noordzee en het Kanaal. De Britten zijn zo clueless dat ze zelfs overwegen de grenzen helemaal open te gooien, precies het tegenovergestelde van wat de Brexitstemmers wilden.

De Nederlandse, Belgische en Franse douane bereiden zich wel voor op een ‘harde’ Brexit. Onder de flitsende noemer ‘Fit voor Brexit’ werft Nederland minimaal 750 nieuwe douaniers. België zoekt er zeker 140 nieuwe en Frankrijk 700.

Britse toeristen kregen een voorproefje van de gevolgen van Brexit: zodra Groot-Brittannië de Unie heeft verlaten, gaan ze mogelijk 7 euro (£6) betalen voor een uitstapje naar het Europese vasteland. Woensdag bereikten de EU-ambassadeurs een akkoord over het ETIAS-programma. Dat gaat vanaf 2020 gelden voor alle landen buiten de EU die zonder visa naar Europa kunnen reizen. “The EU must be joking!” reageerden de tabloids woest. Kennelijk hebben de Britten nog steeds niet begrepen dat stemmen voor het einde van vrij reizen binnen de EU het einde betekent van vrij reizen binnen de EU.

+++ 🎬 De website Le Grand Continent heeft een interessant interview met de grote (maar omstreden) regisseur Woody Allen over zijn kijk op Europa.  +++  🇦🇱🇲🇰 Albanië en Macedonië zijn een stapje dichter bij de EU. De Commissie ging akkoord met het begin van toetredingsgesprekken. Hun toekomstig lidmaatschap is omstreden, maar zou in ons eigen belang kunnen zijn. +++ 🇮🇹 Er is nog steeds geen regering in Italië. De Grote winnaar, de Vijf Sterrenbeweging, brak de onderhandelingen met Lega Nord af, probeerde met de centrum-linkse PD praten, maar wil nu nieuwe verkiezingen. +++ 💶 De inflatie op jaarbasis bedroeg 1,3% (maart 2018), iets meer dan in februari (1,1%), maar nog verder onder het doel van de ECB, dat is twee procent. Roemenië heeft met 4% de hoogste inflatie, Cyprus met -0,4% kent als enige lidstaat deflatie. Nederland zit met een procent aan de lage kant. +++ 🇩🇪 De Duitse Sociaaldemocraten kozen voor het eerst sinds hun oprichting in 1863 een vrouw tot leider: Andrea Nahles moet de partij, die al jaren zetels verliest, nieuw elan geven. +++

🐝🎉 De EU verbiedt het gebruik in de open lucht van drie pesticiden. De neonicotinoïden, gemaakt door Bayer en Syngenta, leiden tot bijensterfte. Het verbod gaat eind dit jaar in. +++ 🇭🇺 😡 Het rapport van het Europese Parlement over de situatie in Hongarije (zie vorige Europa Centraal) is door Boedapest met woede onthaald. “Het is een verzameling leugens, grove leugens!” zei de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken. +++ 🇫🇷😡 De Franse ambassadeur bij de EU, Philippe Léglise-Costa, stormde deze week woedend een vergadering in Brussel uit. De Raad wil de onderhandelingen voor de nieuwe begroting alleen nog maar in het Engels te voeren. De ambassadeur vond dat iedereen in Europa zijn eigen taal moet kunnen gebruiken, zeker als het gaat om de verdeling van miljarden euro’s belastinggeld. Sacrebleu ! +++ De Esten zijn de grootste boekenwurmen van Europa: ze lezen gemiddeld iedere dag zo'n 13 minuten een boek. Belgen, Britten, Spanjaarden en Nederlanders lezen dagelijks elk ongeveer zes minuten. Fransen zijn de grootste cultuurbarbaren: zij slaan net twee minuten per dag een boek open.

Dank voor het lezen van deze nieuwsbrief. Wilt u ook de volgende nummers blijven ontvangen? Word dan lid! Voor slechts twee euro per maand krijgt u wekelijks het laatste nieuws over Europese zaken. Abonneren kan hier.

Heeft u vragen of ideeën over ‘Europa’? Stuur ze naar eunews@devries.fr en ik ga voor u op zoek naar antwoorden in het Europese labyrinth.