Europa Centraal #6

Met nog 265 dagen te gaan voor Brexit is het namelijk nog steeds niet duidelijk hoe de toekomstige relatie tussen het VK en de EU er uit gaat zien. De Britten moeten dus opschieten. Donderdag nog kreeg Theresa May een standje van Merkel vanwege de traagheid.

Terwijl de economie van haar land dankzij Brexit inmiddels tot stilstand is gekomen, sprak de Britse premier gisteren in haar landhuis in Chequers met haar belangrijkste ministers. Ook al leek het er vooraf op dat May zou vallen (zeven leden van haar kabinet waren op oorlogspad), toch wist ze de boel opnieuw (en voorlopig) bij elkaar te houden.

Het plan waar de Britse regering gisteravond mee kwam, bevat onder meer de volgende punten: 

Opnieuw blijft het bij doelstellingen, zonder de concrete uitwerkingen ervan. Die komen volgende week naar buiten in een white paper. Zoals het er nu naar uitziet, maken deze voorstellen de Brexit zo soft, dat er eigenlijk nauwelijks nog sprake is van een vertrek uit de EU. Zowel de Brexiteers als de Remainers reageerden furieus. Voor de eersten komt Mays plan er op neer dat ze de 17,4 miljoen Brexit-stemmers verraadt, terwijl het voor de laatsten betekent dat het VK eigenlijk net zo goed in de EU had kunnen blijven. Tout ça pour ça !

De nadruk ligt dus vooral op vrije handel, maar of dat realistisch is moet nog blijken. De EU heeft altijd gezegd dat de toegang tot vrije markt niet kan zonder vrij verkeer en vestiging van personen. Chef onderhandelaar Michel Barnier reageerde beleefd positief op Mays voorstellen:

In theorie moeten alle plannen tussen het VK en de EU in oktober definitief zijn, zodat de nationale parlementen in de 27 overige lidstaten zich over het akkoord kunnen buigen. In het ergste geval is er op 29 maart om middernacht geen enkele overeenkomst. Een scenario waarmee nu ook de EU ernstig rekening begint te houden.

Brussel werkt al jaren aan een broodnodige vernieuwing van auteursrechten, maar donderdag besloot het Europees Parlement de tekst over de Digitale Markt te vertragen (318 tegen, 278 voor, 31 onthoudingen). De Europarlementariërs stemde niet tegen de voorstellen per se, maar willen een breder debat over de hervorming van het auteursrecht in de digitale wereld en de bescherming van de creatieve industrie.

Heikele punten in de voorstellen in de tekst zijn onder andere het ‘uploadfilter’ en de ‘linkbelasting’. De laatste weken ontstond er een echt Europees burgerdebat over de nieuwe wet (tot vreugde van de Frankfurter Allgemeine). Vooral de tegenstanders, onder aanvoering van ‘Piraat’ Julia Reda, lieten van zich horen. De voorstanders van de nieuwe regels zien de stemming als een overwinning voor de lobby van de ‘GAFA's’ (Google, Amazon, Facebook en Apple en andere techgiganten). Uitgevers en schrijvers, die overigens net zo hard lobbyden, zijn teleurgesteld en spreken van een bedreiging voor de cultuur. Ook de Spaanse en Italiaanse pers zitten op die enigszins simplistische lijn.

De stemmenverdeling per land is interessant. Zweden, Finland en Nederland, landen met een sterke digitale infrastructuur en traditie van openheid stemden tegen, terwijl Franse en Italiaanse europarlementariërs juist voor stemden. De komende maanden moeten voor- en tegenstanders een compromis vinden, anders schuift het onderwerp door naar het volgende Parlement, dat in juni 2019 aantreedt.

Een deal! Althans, het was meer een vage en weinig realistische overeenkomst vorige week die de Europese leiders vorige week bereikten. De belangrijkste doelen waren bereikt: Merkel kreeg asiel van Brussel en het gezicht van Italië was even gered.

Het asielbeleid van Duitsland verhardt. Er komen uiteindelijk geen kampen voor migranten aan de grenzen (dat lag historisch kennelijk iets te gevoelig [betaalmuur]), maar het land gaat proberen asielzoekers terug te sturen naar de lidstaten waar ze als eerste aankwamen. In feite komt dat neer op het respecteren van ‘Dublin 2’, zoals de huidige Europese asielregels ook wel heten, maar die hoognodig aan hervorming toe zijn. Merkels coalitiepartner SPD ging ook akkoord met het ‘asielpakket’. Volgens sommigen verspelen de Sociaal-Democraten hiermee hun geloofwaardigheid, maar de steun zou wel eens een slimme zet kunnen blijken. De vrede in de Duitse coalitie is even gered, maar staat al direct onder druk. CSU-Minister Horst Seehofer lijkt uit op confrontatie. Gisterenmiddag dreigde Seehofer alweer direct met een nieuwe crisis: “Als het compromis de praktijktest niet doorstaat, begint alles weer van voren af aan.” 

Om tenslotte de Oostenrijkers en de Hongaren gerust te stellen, beloofde de voorzitter van de Commissie, Jean-Claude Juncker, vrijdag met een ’ambitieus plan’ te komen om de Europese buitengrenzen te verbeteren.

Het merkwaardigste aan de ‘migratiecrisis‘ is dat ze helemaal niet bestaat, zo zeiden ook de Verenigde Naties gisteren. Toch bestaat de indruk dat Europa wordt overspoeld door hordes barbaren. De feiten, die er in het debat helaas niet langer toe doen, geven een heel ander beeld. In het eerste halfjaar van 2018 kwamen ‘slechts’ 46.449 vluchtelingen en migranten per zee Europa binnen. Dat is ongeveer net zoveel als het aantal passagiers dat Schiphol vandaag tussen 11 en 15 uur verwerkt. Er bestaat dus een enorm gat tussen realiteit en perceptie, waar Europese politici maar al te graag inspringen. Immigratie, vluchtelingen en criminaliteit worden in een grote pan gegooid om er een giftige populistische soep te koken. Het hele politieke spectrum, van rechts tot links slobbert er graag van, terwijl ‘het volk’ lijkt af te stompen.

Laten we Italië nemen als voorbeeld. Met het weigeren van het schip Aquarius vorige maand stortte dat land Europa in de imaginaire crisis. De beelden van de ruim zeshonderd gingen de wereld over, maar politici en media hadden geen aandacht voor de echte tsunami aan economische migranten waar Italië onder gebukt gaat. Vorig jaar verlieten zeker 250.000 Italianen hun land op zoek naar geluk elders. De meesten gingen naar Duitsland, Groot-Brittannië en de Benelux. Vorig jaar was aantal Italiaanse emigranten ongeveer twee keer zoveel als het aantal vluchtelingen dat via de Middellandse Zee arriveerde: 119.310. En ondanks alle politieke ophef is dat aantal dit jaar nog lager: nog geen 17.000 vluchtelingen in de eerste zes maanden van 2018, oftewel zo'n 15 procent van het aantal Italianen dat vertrekt. Die exodus nu is op hetzelfde (hoge) niveau als vlak na de Tweede Wereldoorlog en aan het einde van de 19e eeuw. De meesten die weggaan zijn hoogopgeleid. Er is dus sprake van een ware brain drain. Samen met het lage geboortecijfer en de vergrijzing is dat het échte probleem voor de toekomst van het land, waar overigens ook andere Europese lidstaten zoals Roemenië en Hongarije onder lijden.

Dit week is het precies tachtig jaar geleden dat de Conferentie van Evian plaats had. In juli 1938  kwamen tweeëndertig landen (waaronder de VS, Frankrijk, Australië, Nederland, België en Groot-Brittannië) bijeen in het luxueuze Hotel Royal in het ingeslapen thermaalstadje. Daar spraken ze hun zorgen uit over de groeiende stroom joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk. Veel landen lieten doorschemeren dat ze geen vluchtelingen konden opnemen, omdat hun land al vol was, of omdat het de economie zou schaden. Zweden vond dat er een oplossing moest komen ‘in de regio’. De landen zakten uiteindelijk voor deze ‘beschavingstest’. De rest is geschiedenis.

Een van de dodelijke slachtoffers van de migratiehysterie is Schengen, een van de pijlers van de EU. Het gebied in de Europese Unie waar in principe paspoortvrij gereisd kan worden, staat al een paar jaar onder druk. Donderdag nog dreigden de Oostenrijkers tijdens een crisisoverleg met de Duitsers in Wenen* de grenzen met het buurland dicht te gooien.

De centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP) is al jaren de grootste fractie van het Europees Parlement. Maar het ziet er naar uit dat er bij de volgende verkiezingen (in mei 2019) weinig overblijft van de kongsi van conservatieven en Christen-Democraten. Alle peilingen tonen een flink zetelverlies voor de EVP (die nu nog 216 leden heeft). Bovendien smijten de partijen onderling flink met modder. Viktor Orbán, met zijn partij Fidesz lid van de EVP, is bijvoorbeeld woedend op het CDA (het enige Nederlandse lid van de EVP) vanwege hun aanhoudende kritiek op hem. Binnen het Franse Les Républicains vindt een felle strijd plaats tussen de bijna extreemrechtse lijn van leider Laurent Wauquiez en de gematigde rechtse humanisten. En dan is er de voorzitter Manfred Weber. Hij is lid van de Beierse CSU, de partij die in Duitsland op ramkoers ligt met haar historische zuster de CDU. 

En dan is er ook nog Macron. De Franse president, wiens partij nu nog geen zetels heeft in het EP, hoopt na de volgende Europese verkiezingen een eigen fractie te hebben. Het meest gehoorde scenario is dat hij zich zal aansluiten bij de ALDE (o.a. VVD en D66). Die partij staat nu in de peilingen op grote winst, en zou zelfs van 68 naar 110 zetels kunnen gaan. Maar het kan ook zijn dat de Franse president genoeg Europarlementariërs probeert te verleiden om een eigen fractie te vormen. In dat geval zouden gematigde pro-Europese Christendemocraten wel eens de EVP kunnen verruilen voor de nieuwe centrumfractie.

In ander fractienieuws: de Zweden Democraten, een extreemrechtse partij met neonazi-wortels, sloot zich aan bij de ECR, de groep van Europese Conservatieven en Reformisten. Het gaat om twee Europarlementariërs, die nu de bankjes zullen delen met de Britse Tories (die over 8 maanden hun koffers pakken) en de godvrezende SGP en ChristenUnie. Er was veel kritiek op de aansluiting.

‘Crazy Horst’ Seehofer bezorgt Merkel niet alleen slapeloze nachten in het migratiedossier (zie boven), maar liet zich deze week ook kritisch uit over de Brexit-onderhandelingen. In een brief aan de Europese Commissie schrijft hij dat de dogmatische opstelling van Brussel “levens in gevaar kan brengen”. “De veiligheid van de burgers in Europa gaat boven alle andere onderdelen van de exit onderhandelingen”, zo vindt de Minister van Buitenlandse Zaken, die zich met de brief niet alleen lijnrecht tegen Merkel opstelt, maar ook een eerste scheur laat zien in de tot nu toe eensgezinde opstelling van de 27 in hun onderhandelingen met het VK.

De heetste zomer aller tijden is ook bij de Britse Tories in de kop geslagen. Deze week tweetten de Conservatieven vrolijk over pakket maatregelen die op 1 juli in werking traden. “We introduceren nieuwe regels die vakantiegangers beter beschermen”, jubelden ze. De Tories, velen voorstanders van Brexit, vergaten een klein, maar belangrijk detail: die regels zijn door Brussel gemaakt.

 +++ 🇳🇱🏥 Nederland heeft kritiek op Europese regels bij aanbesteding van de zorg. De regering wil dat er een uitzondering komt voor gemeentelijke zorg. +++ 🇮🇹 “We zullen de komende dertig jaar regeren”, vertelde de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini bij de dertigste verjaardag van zijn partij Lega Nord deze week. Dat u het weet. +++ 💶 🕶De Europese Ombudsman wil dat Mario Draghi, de president van de Europese Centrale Bank, uit de obscure ’Groep van 30’ stapt. Het lidmaatschap kan het “publieke vertrouwen in de bank schaden”, aldus de Ombudsman. +++ 🇦🇹 Oostenrijk is het komende semester voorzitter van de Europese Raad. Het land heeft maar één onderwerp op de agenda: veiligheid. +++ 🇷🇴 De president van Roemenië, Klaus Iohannis, hangt een afzettingsprocedure boven het hoofd. De regeringspartijen verwijten Iohannis dat hij te weinig doet aan corruptiebestrijding in zijn land. De partijen nemen maandag een beslissing. +++ ☀️⏰ Geniet u van de lange zomeravonden? Of vindt u twee keer per jaar de klok verzetten knap irritant? De Europese Commissie wil graag weten hoe u over de zomertijd denkt. +++⚓️ Fransen en Italianen gaan samenwerken bij de bouw van marinefregatten. Het is een eerste stap naar wat de ‘Airbus van de zee’ moet worden. Codenaam: Poseidon. +++ 🇯🇵 De Europese Raad is akkoord met het Handelsverdrag met Japan. Dat betekent dat binnenkort 99% van alle invoerrechten tussen de EU en het Land van Rijzende Zon worden afgeschaft. De onderhandelingen begonnen in 2013. Het EP moet het akkoord ook nog goedkeuren. +++ De tolken van het EP staken nu al een maand enkele uren per dag uit protest tegen de hoge werkdruk. De vertaaldienst van het EP is de grootste ter wereld met meer dan 2000 vertalers en 552 vertaalcombinaties. +++ 🐣🇩🇪Duitsland heeft te maken met een babyboom. Sinds 1972 werden er niet zo veel kinderen geboren. +++ 🇪🇺📺 Persoonlijk nieuws: Naast mijn werk als correspondent, ben ik vanaf nu ook European Affairs Editor voor Euronews. Dat betekent dat ik een paar keer per maand mijn kijk geef op de Europese politieke actualiteit. In Nederland zit de nieuwszender in de meeste basispakketten. +++ 

🆕🎧🌎 Nieuwe podcast! Iedere twee weken presenteer ik Van Onze Correspondent. Een netwerk van twintig Nederlandse correspondenten overal op de planeet, brengt het kleine én het grote wereldnieuws in kaart.

💬 Praat mee over Europa op de Facebookpagina van deze nieuwsbrief. Vragen of opmerkingen kunnen naar eunews@devries.fr. Alle voorgaande afleveringen van deze nieuwsbrief vindt u hier.

Dank voor het lezen van Europa Centraal. Vind u deze nieuwsbrief interessant? Stuur hem dan gratis door naar anderen. Of beter nog: steun voor slechts twee euro per maand onafhankelijke journalistiek over Europa. Doneren kan hier. Merci !